In dit essay lees je welke betekenis Gavius Bassus in zijn geschriften aan het woord parcus [Nl. zuinig] gaf, en welke etymologische verklaring hij bedacht. Een verklaring waarmee Favorinus de spot dreef.
1 Altijd wanneer filosoof Favorinus een etentje gaf, las een slaaf, die naast de tafel stond, voor uit Griekse en Romeinse werken. Dit gebeurde zodra de gasten aanlagen en de gerechten waren opgediend. Toen ik erbij was, las deze slaaf voor uit het werk Over de Etymologie van Woorden en Namen, van Gavius Bassus (1), een erudiete man.
2 Een citaat: "Parcus is een samengesteld woord dat afgeleid is van par arcae [Nl. net een geldkist]. Want iemand die zuinig is, bergt het weinige dat hij nodig heeft veilig op, zoals in een geldkist. In een geldkist wordt immers alles veilig opgeborgen en achter slot en grendel bewaard."
3 Toen Favorinus dít hoorde, zei hij: "In plaats van de herkomst van een woord grondig te onderzoeken, heeft deze Gavius Bassus, de dwaas, een etymologische verklaring uit zijn duim gezogen. In elkaar geknutseld. De verklaring die hij geeft, is belachelijk en vergezocht. Ze ergert me mateloos.
4 En als fantaseren toch is toegestaan, is het dan niet redelijker te geloven dan men iemand parcus noemt omdat hij zijn geld [Lat. pecunia] liever niet [arceo] uitgeeft of opsoupeert, en parcus dus een verkorte vorm is van pecuniarcus? (3)
5 Waarom houden we het niet gewoon eenvoudiger en dichter bij de waarheid? Parcus is niet afgeleid van arca of arcendo, maar van parvus [Nl. klein] en parum [Nl. te weinig]."
Noten bij de vertaling
(1) De Latijnse titel van het boek luidt De Origine Verborum et Vocabulorum. Frag., 6 Fun. Uit zijn werk, over etymologie (De origine Vocabulorum) en over religieuze overblijfselen (De dis) wordt geciteerd door Aulus Gellius, Macrobius en Quintilianus. Gavius Bassus komt nog terug in NA 2.4.3. Over een etentje en een lezing bij Favorinus lees je ook in NA 2.22.1.
(2) De herkomst van parcere, parco [Nl. zuinig zijn] is niet bekend. De gelijkenis met arcere, arceo [Nl. binnen de perken houden] moeten we niet meteen wegzetten als onzin, maar de uitleg van Gavius Bassus is wel degelijk onzin.
(3) Dit ‘Latijnse’ woord verzint Favorinus.
Meer weten?
Meer over Favorinus lees je in: Tinne Horemans, Prikkelend, praktisch en een horzel in de pels. Favorinus in de Attische Nachten. Hermeneus 91-2 (2019) op deze website.
Comentarios