Dat er voor Carvilius' scheiding nooit een rechtszaak over de bruidsschat (Lat. res uxoria) in Rome had plaatsgevonden. Verder wat een paelex (Nl. maîtresse) eigenlijk is en waar het woord vandaan komt.
Vroeger hielden alle huwelijken stand
Garantieclausules [Lat. cautiones] (1) in verband met de bruidsschat kwamen in Rome of Latium eerst niet voor. Volgens de overlevering was dit zo tot bijna vijfhonderd jaar na de stichting van de stad (2). Ook werden over de bruidsschat nooit rechtszaken gevoerd. Niemand achtte dit op enig moment noodzakelijk, want tot die tijd werd een huwelijk nooit verbroken.
Nageslacht is belangrijker dan liefde
2 Ook Servius Sulpicius schrijft in zijn boek De bruidsschat dat garantieclausules voor een bruidsschat pas noodzakelijk bleken toen Spurius Carvilius (cognomen 'Ruga'), een aristocraat, zich liet scheiden van zijn vrouw, omdat ze door een lichamelijke afwijking geen kinderen kon krijgen. De gebeurde in het 523e jaar na de stichting van stad (3), toen M. Atilius en P. Valerius consul waren.
Ook wordt verteld dat deze Carvilius een diepe liefde koesterde voor de vrouw van wie hij scheidde. Maar, al had hij haar in zijn hart gesloten vanwege haar moreel goede karakter (Lat. morum), belangrijker dan zijn gevoelens en zijn liefde vond hij de eed die hij had afgelegd. Op instigatie van de censoren had hij gezworen dat hij zou trouwen om kinderen te krijgen (4).
Een maîtresse in de oudheid
3 Verder laat deze stokoude oude wet (toegeschreven aan koning Numa) zien dat men een vrouw die een vaste, intieme relatie had met een man die was getrouwd met een andere vrouw (en die dus als zijn bezit onder zijn gezag stond) als een verfoeilijk wezen beschouwde (Lat. probrosam habitam esse) en aanduidde met het woord paelex (Nl. maîtresse): "Laat een paelex de tempel van Juno (5) niet aanraken; raakt ze die toch aan, dan moet ze met losse haren een wijfjeslam offeren aan Juno." Paelex is, net als veel andere woorden, afgeleid uit het Grieks. Het komt van πάλλαξ (meisje), of παλλακίς (concubine, maîtresse).
Noten bij de vertaling
(1) Dat wil zeggen dat de terugbetaling van de bruidsschat in geval van een scheiding niet verzekerd was. Er waren dus geen juridische procedures om de bruidschat te beschermen en ervoor te zorgen dat deze in geval van echtscheiding samen met de verstoten vrouw zou terugkeren. Een cautio was een mondelinge of schriftelijke belofte, soms bevestigd door een eed: Marache (2002) 196 & Rolfe (1946) 322.
(2) Traditioneel werd de stad (Rome) gesticht in 753 v. Chr.
(3) 231 v. Chr. Hoewel in 227 v. Chr. Atilius en Valerius consul waren: https://diotima-doctafemina.org (geraadpleegd op 6/11/'23)
(4) Dat censoren een man vroegen te zweren dat hij zou trouwen met het oog op wettige erfgenamen (liberorum quaerendorum causa), gebeurde regelmatig; cf. Suet. Jul. lii. 3
(5) Romeinse godin, godin van het huwelijk.
Literatuur
J.C. Rolfe, Attic Nights. Books 1-5 (London 1946)
R. Marache, Aulu-Gelle. Les Nuits Attiques. Livres I-IV (Paris 2002)
Comments