Zij die iets fouts doen met het volste vertrouwen dat dit verborgen blijft, vergissen zich. Want een fout kan niet voor altijd verborgen blijven. Over deze kwestie voeg ik ook een citaat van de filosoof Peregrinus toe en een uitspraak van de dichter Sophocles.
1 Tijdens mijn verblijf in Athene, leerde ik filosoof Peregrinus kennen, die later de bijnaam ‘Proteus’ kreeg. Een serieuze, onverstoorbare man die in een hut buiten de stad woonde. Dikwijls ging ik bij hem langs. En daar vertelde hij - ik meen het - heel wat nuttigs en moois. Dit herinner ik me in het bijzonder:
2 "Een wijs man zou nooit verkeerd handelen", zei hij, "ook niet als zijn fout onopgemerkt zou blijven voor goden en mensen."
3 Want niet uit vrees voor een straf of voor kwaadsprekerij vermijden zij fouten, meende hij, maar uit plichtsgevoel: omdat zij rechtvaardig willen zijn, of goed.
4 Mensen zonder deze instelling en zonder opleiding, vinden het moeilijker misstappen uit eigen beweging en op eigen wilskracht te vermijden. Ze maken gemakkelijk fouten als ze vermoeden dat die onopgemerkt blijven of ongestraft.
5 "Maar zodra mensen weten", zegt hij, "dat niets op deze aarde voor langere tijd onopgemerkt blijft, kijken ze wel uit en schamen ze zich voor elke fout die ze maken."
6 En dus zei Peregrinus dat deze verzen van Sophocles - de verstandigste tragediedichter – op ieders lippen moesten branden:
Verberg niets, want de tijd ziet en hoort alles en onthult elk geheim.
7 Een andere oude tragediedichter, de naam weet ik even niet meer, zei dat de Waarheid de dochter van de Tijd is.
Literatuur
René Marache, Aulu-Gelle. Les nuits attiques. Livres I-IV (Parijs 2002)
John C. Rolphe, Gellius. Attic Nights. Books 1-5 (Londen 1946)
Meer weten?
Tinne Horemans, Aulus Gellius’ Noctes Atticae : een selectie van essays met stoïcijnse en cynische thematiek voorzien van inleiding, vertaling en commentaar (masterproef) (Brussel 2015), p. 43 en p. 75-76